🧒🏻چطور به کودکی که لکنت زبان دارد، کمک کنیم؟
لکنت زبان چیست؟
لکنت زبان اختلالی در گفتار است که با تکرار برخی صداها، هجاها یا کلمات همراه است. افرادی که لکنت زبان دارند نمی توانند کلمات را به صورت پیوسته بیان کنند و ممکن است یک کلمه، هجا یا صدا را تکرار کرده یا طولانی تر از حالت عادی بیان کنند. لکنت زبان می تواند در هر سنی رخ دهد اما بین کودکانی که در سن یادگیری هستند و به تازگی جمله سازی را شروع کرده اند، رایج تر است. لکنت زبان ممکن است شدید یا خفیف باشد. همچنین برخی از عوامل روی میزان شدت آن تأثیر می گذارند. برای مثال ممکن است صحبت کردن با تلفن یا قرار گرفتن در یک جمع شدت آن را بیشتر بکند در حالی که آواز خواندن میزان آن را کاهش می دهد.
علل بروز لکنت زبان
با اینکه متخصصان به صورت قطعی نمی دانند که چه عواملی باعث لکنت زبان کودکان می شوند، اما در حالت کلی دلایلی که ممکن است باعث بروز این اختلال گفتاری بشوند عبارتند از:
1. ژنتیک
60 درصد از افرادی که لکنت زبان دارند، یکی از اقوام نزدیکشان هم به این اختلال مبتلا بوده است و به همین دلیل اکثر کارشناسان معتقدند یکی از دلایل بروز این اختلال، مسائل ژنتیکی می باشد.
2. فشارهای احساسی و عصبی
گاهی اوقات فشارهای عصبی مانند اضطراب، استرس و نگرانی کودک ممکن است لکنت زبان به همراه داشته باشد یا در مواقعی لکنت زبان را تشدید کند.
3. تأخیر در رشد
کودکانی که با دیگر مشکلات گفتاری و به طوری کلی تأخیر در رشد مواجه هستند، بیشتر از سایر کودکان در معرض ابتلا به لکنت زبان قرار می گیرند.
4. آسیب های مغزی
سلامت مغز در گفتار و کلام کودک بسیار موثر است و به همین دلیل هرگونه آسیب مغزی مانند فشارهای هنگام زایمان، نرسیدن اکسیژن به نوزاد هنگام تولد، صرع، بیماری های عفونی مغز و مواردی از این قبیل می تواند منجر به لکنت زبان کودک بشود.
5. عوامل محیطی
در برخی مواقع اشتباهات والدین، مربیان و اعضای خانواده سبب بروز این اختلال می شود. در واقع اشتباهاتی مانند قطع کردن کلام کودک، انتقاد های بیش از اندازه از نحوه صحبت کردن او، کامل کردن جملات کودک، شتابزده صحبت کردن با کودک، تأکید بیش از حد روی تند حرف زدن و فشارهای انظباطی شدید کودک را تحت فشار گذاشته و ممکن است اختلالات گفتاری مانند لکنت زبان را به همراه داشته باشد.
در چه صورت لکنت زبان خطرناک می شود؟
وقتی که کودکان دچار لکنت زبان می شوند یکی از سوالات رایج والدین این است که از کجا بهمیم لکنت زبان فرزندمان موقت است و رفع می شود یا به عنوان یک اختلال گفتاری جدی باید پیگیری و درمان شود؟ در پاسخ به این سوال باید گفت مواردی که کودک را در معرض خطر بیشتری قرار می دهند و نیاز به پیگیری جدی تری دارند عبارتند از:
1. خانواده
در صورتی که یک یا چند عضو خانواده در بزرگسالی لکنت داشته باشند، کودک در معرض خطر بیشتری قرار می گیرد.
2. سن
داشتن لکنت زبان برای بچه های 2 تا 5 ساله عادی است و نخستین نشانه های این اختلال گفتاری در 18 تا 24 ماهگی ظاهر می شود. اما کودکان بزرگتر از 5 سال که لکنت زبان دارند، بهتر است تحت درمان قرار گیرند.
3. جنسیت
معمولا پسران سه تا چهار برابر بیشتر دچار لکنت زبان می شوند.
4. مدت زمانی که لکنت ادامه می یابد
اگر عادت لکنت کودک بیشتر از 6 ماه طول بکشد، بهتر است روند درمان او پیگیری شود.
5. نقص های گفتاری و زبانی دیگر
وجود اختلالات و مشکلات گفتاری دیگر در کودکان احتمال موقتی بودن لکنت زبان را کم می کند و چنین کودکانی بهتر است تحت درمان قرار بگیرند.
روش درمان لکنت زبان
بسیاری از والدین تمایلی به مراجعه به مراکز گفتاردرمانی برای درمان لکنت فرزند خود ندارند؛ چرا که نمی خواهند خود آگاهی کودکشان درباره این اختلال گفتاری بیشتر بشود. اما در صورتی که کودکان بزرگتر از 5 سال دچار لکنت زبان بشوند یا لکنت زبان کودکان بیشتر از 6 ماه طول بکشد، ممکن است این اختلال گفتاری کودک مشکل جدی تری باشد که نیاز به درمان داشته باشد. در چنین حالتی بهتر است والدین با یک متخصص گفتاردرمانگر مشورت کنند. گفتاردرمانگر می تواند در مورد مشکل کودک و اینکه آیا به درمان نیاز دارد یا نه، راهنمایی هایی انجام داده و در صورت لزوم روند درمان را شروع کند.
در بعضی موارد مشکل لکنت کودکان با گفتاردرمانی به طور کامل برطرف می شود و در موارد دیگر اگرچه کاملا درمان نمی شود، اما خیلی بهتر می شود. نتیجه نهایی درمان هرچیزی که باشد، گفتاردرمانی اعتماد به نفس کودک را افزایش می دهد، مهارت های گفتاری را بهبود می بخشد و به کودکان کمک می کند لکنت زبان خود را مدیریت کنند.
نکاتی برای والدین کودکان مبتلا به لکنت زبان
والدین تأثیر زیادی در بهبود لکنت زبان فرزندان خود دارند. برای مثال اینکه کودکان چه دیدی نسبت به اختلال لکنت خود دارند یا هنگام صحبت کردن و شنیده شدن توسط اطرافیان چه احساسی دارند تأثیرپذیری زیادی از رفتار مادر و پدر دارد. به همین جهت برخی نکاتی که والدین باید در رابطه با فرزندانشان در نظر بگیرند عبارتند از:
1. سعی کنید آرام و شمرده با فرزندان خود صحبت کنید و از بقیه نزدیکان هم بخواهید که این کار را انجام دهند.
2. در خانه محیطی آرام و بدون فشار برای کودکتان ایجاد کنید.
3. به حرف های فرزندتان توجه کنید نه روشی که صحبت می کند. همچنین با توجه کامل به او گوش دهید و این احساس را در او ایجاد نکنید که حوصله صحبت کردن با او را ندارید.
4. از گفتن جملاتی مانند "آرام تر صحبت کن" یا "واضح تر بگو"، دوری کنید.
5. هنگام صحبت های فرزندتان، پرسیدن سوال و ایجاد وقفه در بین حرف های او را به حداقل برسانید.
6. هرگز به لکنت کودک یا سایر اختلالات گفتاری او توجه نشان ندهید.
7. سعی کنید هر روز زمانی را به کودک خود اختصاص داده و با او وقت بگذرانید.
8. کودک را به صحبت کردن میان جمع خانواده تشویق کنید.
9. درباره موضوعات مختلف مثل کتاب های داستانی، بازی ها، رفتن به پیش دبستانی و ... با کودک خود صحبت کنید.
10. از تکمیل کردن حرف های کودک بپرهیزید و به او فرصت دهید تا خودش جمله هایش را تمام کند.
11. با او ارتباط چشمی برقرار کرده و این احساس را منتقل کنید که با علاقه به حرف هایش گوش می دهید.
12. به کودکتان کمک کنید از گفتن کلماتی که برایش سخت است، فرار نکند و به او بگویید لازم نیست به جای گفتن کلماتی که برایش سخت است، از کلمات جایگزین استفاده کند.
13. هرگز کودک خود را به خاطر لکنتش سرزنش نکرده و نگرانی های خودتان را به او منتقل نکنید.
14. مراقب باشید اطرافیان فرزندتان به خاطر لکنتش او را مسخره نکنند؛ زیرا این کار اعتماد به نفس او از بین می برد و لکنتش بیشتر می شود.
سخن آخر
کودکان مبتلا به لکنت زبان به هیچ وجه از نظر هوش و استعداد با بچه های دیگر فرقی ندارند. اغلب کودکانی که لکنت زبان دارند، به خوبی می دانند چه چیزی می خواهند بگویند اما به راحتی قادر به بیان آن نمی باشند. همچنین در بعضی مواقع ممکن است به خاطر کاهش وقفه های غیر ارادی کلامشان، دچار پریشانی و آشفتگی شوند. در چنین شرایطی والدین باید به کودک خود آرامش داده و به هیچ وجه او را سرزنش یا تحقیر نکنند. و در صورتی که میزان لکنت کودک بیشتر شده یا مدت زمان زیادی طول بکشد حتما به یک مرکز گفتاردرمانی مراجعه کرده و با یک متخصص گفتاردرمانگر مشورت نمایند.
