مزایای قصه گویی برای کودکان و روش های آن

گرگی که خودش را مادر بره ها جا می زند، پسرک چوبی که به خاطر دروغ گفتن دماغش دراز می شود، جوجه اردک زشتی که به قو تبدیل می شود یا لاک پشت کوچکی که زودتر از خرگوش به مقصد می رسد، همگی قصه هایی هستند که در کودکی شنیده ایم اما چنان مفهوم عمیقی در آن ها نهفته است که هنوز هم در ذهنمان جای دارند.

همه ما زمانی کودک بوده ایم و دقیقا مانند فرزندانمان از شنیدن قصه هایی که پرنده خیال درونمان را به پرواز درآورده اند، لذت برده ایم. شخصیت های تأثیرگذار، پیچ و تاب های مسیر، مکان های مسحور کننده و اتفاقات جالب داستان ها همگی کودکان را به دنیای جدیدی می برند و چنان تأثیر فوق العاده ای روی آن ها می گذارند که نباید از آن غافل شویم. داستان سرایی برای کودکان، یک هنر است و البته باید گفت کار آسانی نیست. برای مثال زمانی که شما قصه گفتن را آغاز می کنید، ذهن خلاق کودکان شروع به فعالیت کرده و سوال هایی را از شما می پرسند که شاید تا کنون به جواب آن ها فکر نکرده اید. با این حال سختی این کار باعث نمی شود که آن را کنار بگذارید و از اهمیت آن غافل شوید. به همین دلیل در ادامه سعی کرده ایم مزایای قصه گویی و روش های آن را بررسی کنیم.

قصه گویی چیست؟

داستان سرایی یا قصه گویی بیان خلاقانه ای است که در آن تخیل به کلمات ترجمه می شود. برای گفتن داستانی که شنوندگان را تا انتها درگیر کند، باید از کلمات و اقدامات تعاملی و لحن های متنوع استفاده شود. یک قصه گوی خوب همچنین باید بتواند تخیل شنونده را فعال کرده و اجازه داستان سرایی به او بدهد.
داستان سرایی می تواند اشکال مختلفی مانند رقص، نمایش عروسکی، موزیکال، کمدی، شعر و مواردی از این قبیل را به خود بگیرد.

چگونه برای کودکان قصه بگوییم؟

گاهی اوقات والدین نمی دانند چطور برای فرزندشان قصه بگویند. به خصوص که ذهن کودکان مدام در حال پردازش و کشف مسائل جدید است و همین باعث می شود به سرعت حوصله کودکان سر رفته و از یک موضوع به موضوع دیگری بپرند. بنابراین چطور می توانید توجه کودک خود را جلب کرده و کاری کنید که آن ها بدون خستگی کنارتان بمانند؟
در ادامه چند نکته برای کمک به شما آورده شده است که عبارتند از:

1. شنونده را درک کنید

درک مخاطب اولین و مهمترین گام برای داستان سرایی است. داستان ها هم مانند غذا ها طعم های متفاوتی دارند و همانطور که هر کس ذائقه غذایی متفاوتی دارد، سلیقه داستانی خاصی هم ممکن است داشته باشد. بنابراین اینکه بدانید فرزندتان چه چیزی دوست دارد؛ ابرقهرمانان، شاهزاده ها و شاهزاده خانم ها، بیگانگان یا چهره های تاریخی، به شما کمک می کند یک داستان جالب برای او تعریف کنید. دقیقا مثل اینکه برای کسی که به شیرینی علاقه دارد، به جای تمشک های جنگلی یک جمعه نان خامه ای هدیه ببرید.

2. پیام خود را ایجاد کنید

قدم بعدی در داستان سرایی، تعریف پیامی است که می خواهید از طریق داستان خود منتقل کنید. شنل قرمزی، پینوکیو، چوپان دروغگو و جوجه اردک زشت همگی داستان هایی هستند که پیامی درون خود دارند. بنابراین پاسخ به این سوال که از طریق این داستان می خواهید چه نکته ای را به کودکتان بیاموزید در تعریف پیام به شما کمک کرده و مسیر مشخص تری برای داستان سرایی پیش رویتان می گذارد.

3. با کلمات بازی کنید

اگر به شما بگویند که "قهرمان قصه پس از طی مسیری طولانی به مکان زیبایی رسید"، برایتان جالب تر است یا زمانی که بگویند "قهرمان قصه پس از پیمودن راه های طولانی و به روز رساندن شب های بسیار، به مکان سحرآمیز و شگفت آوری رسید"؟ در واقع هر دوی این جملات بیانگر یک مفهوم هستند اما جمله دوم شما را به ادامه ماجرا ترغیب می کند. بنابراین بازی با کلمات و به کار بردن توصیفات جذاب، داستان شما را جالب تر نشان داده و تمایل کودک برای شنیدن ادامه ی داستان را افزایش می دهد.

4. از لحن های متفاوتی استفاده کنید

لحن شما به داستان، جان می دهد. زمانی که شما با لحن و صدای خشنی به جای گرگ بدجنس قصه سخن می گوید و با صدای لرزان و ظریفی از قول بره های ناقلا حرف می زنید، آن ها را به موجودات زنده ای تبدیل می کنید که گویی پیش روی چشم های کودکتان شکل می گیرند. در واقع اگر شما در طول داستان، از لحن ها و اصوات متفاوتی استفاده کرده و با جریان داستان پیش بروید، یک تجربه هیجان انگیز و پر از حوادث غافلگیرکننده برای فرزندتان رقم می زنید.
احتمالا الان این سوال برایتان پیش آمده که واقعا باید این همه کار کنیم؟ آیا واقعا انجام چنین مواردی ضروری است؟ پاسخ ما به شما در یک کلام این است که بله! باید همه این کارها را انجام دهید و برای فرزندتان داستان سرایی کنید. در واقع اگر شما هم از خواص فوق العاده داستان سرایی برای کودکان آگاه باشید، به این نتیجه می رسید.

مزایای داستان پردازی برای کودکان

علاوه بر سرگرمی، داستان ها فواید زیادی برای کودکان داشته و به پیشرفت کلی آن ها کمک می کنند. فرقی ندارد که شما از روی کتاب داستان بخوانید، یک تجربه شخصی را روایت کنید یا طرحی از کارتون مورد علاقه آن ها را مجددا بازآفرینی کنید، به طور کلی قصه گویی برای کودکان در روند رشدشان تأثیر ماندگاری ایجاد کرده و فواید بسیاری دارد که برخی از آن ها عبارتند از:

1. تقویت فضایل اخلاقی در کودکان

داستان ها می توانند تاثیرات زیادی روی کودکان گذاشته و ویژگی های اخلاقی مثبتی مانند صداقت، احساس قدردانی، مهربانی و ... را به آن ها بیاموزند.

2. شناخت فرهنگ ها

از داستان ها می توان برای آشنایی کودک با تاریخ و سنت ها استفاده کرد. همچنین داستان ها مانند فرهنگ ها از یک سرزمین به سرزمینی دیگر متفاوت بوده و این باعث می شود، کودکان با فرهنگ های مختلفی آشنا شوند.

3. بهبود مهارت های گوش دادن

برای لذت بردن از داستان باید به راوی توجه کرد تا در این میان، بخشی از داستان از دست نرود. به همین دلیل، داستان پردازی اگر به قدر کافی برای کودک جذاب باشد، مهارت های شنیداری او را تقویت می کند.

4. ایجاد حس کنجکاوی

زمانی که در طول داستان مکث می کنید، وقتی که جریان داستان به قدری جالب است که بین مکث ها، کودک برای فهمیدن ادامه ماجرا مشتاق تر می شود، حس کنجکاوی در او ایجاد شده و به توسعه رشد و یادگیری او کمک می کند.

5. افزایش خلاقیت

داستان های روایت شده خواه واقعی باشند خواه افسانه ای، کودک را به بخش های مختلفی از دنیا برده و عناصر خیال انگیزی فرای مرز ها برایش تصویر می کنند. به همین دلیل گوش دادن به داستان ها هر چقدر خلاقانه تر باشند، تفکر خلاق کودکان را بهبود می دهند.

6. آشنایی با واژگان جدید

اگر هربار که داستانی را روایت می کنید، از اصطلاحات و کلمات جدیدی استفاده کنید، کودکان آن ها را یاد می گیرند و سعی می کنند این کلمات نا آشنا را درک کنند. همین امر به آن ها کمک می کند تا دایره واژگان گسترده تری داشته باشند.

7. تقویت روند یادگیری

داستان ها یک راه منحصر به فرد برای بهبود روند یادگیری، چه در سطح علمی و چه شخصی می باشند. داستان گویی می تواند کودکان را درگیر یک فرآیند یادگیری خلاق کند که حتی درک سخت ترین موضوعات را آسان می کند.

8. توسعه هوش هیجانی

هوش هیجانی را می توان کلید موفقیت انسان در مراحل مختلف زندگی دانست. همچنین رشد هوش هیجانی به آگاهی و کنترل احساسات و حالات فرد اشاره دارد و داستان ها یک روش ساده و در عین حال زیبا برای توسعه هوش هیجانی می باشند.

9. آموزش همدلی

احتمالا شنیده اید که می گویند تا زمانی که با کفش های کسی راه نرفته ای درباره نوع راه رفتن او قضاوت نکن. کودکان در طول شنیدن قصه ها، با جریان آن همراه شده و همراه با شخصیت اصلی قصه، حالات مختلفی را تجربه می کنند. همین امر سبب می شود توانایی فکر کردن برای دیگران، قرار دادن خود در کفش دیگران و درک احساسات دیگر افراد در کودکان ایجاد شده و نسبت به دیگران احساس همدلی بیشتری داشته باشند.

10. بهبود مهارت های ارتباطی

تخیل و تفکر روشن یک شخص در ارتباطات او منعکس می شود. به همین دلیل است که گوش دادن و درک داستان ها می تواند مهارت های ارتباطی را در سطوح مختلف تقویت کند.

11. کاهش استرس و اضطراب

داستان‌ها فقط جنبه سرگرمی ندارند، آن ها شما را به دنیاهای متفاوت و فراسوی مرز های خیال می برند. از همین رو گوش دادن به داستان های شیرین و داشتن یک تجربه لذت بخش به کاهش سطح استرس و اضطراب کودکان کمک می کند.

12. تقویت حافظه

فرقی نمی کند یک داستان طولانی باشد یا کوتاه، در هر صورت کودکان تمایل دارند که طرح، شخصیت ها و جنبه های دیگر آن را تا زمانی که می توانند به خاطر بسپارند. و این موضوع برای تقویت حافظه کودکان بسیار موثر است. البته ممکن است چنین مسئله ای کار را برای شما سخت کند و اگر یک داستان تکراری بگویید، فرزندتان آن را به یاد می آورد.

در نهایت می توان گفت، داستان گویی هنری است که حتی رشد تکنولوژی و پیشرفت دنیای مدرن هم نمی تواند از اهمیت آن بکاهد. و شما به عنوان مادر یا پدر می توانید خلاقیت، تخیل، قدرت حافظه و بسیاری از مهارت های دیگری که نام بردیم را با استفاده از داستان پردازی در کودکتان ایجاد کنید.