ارتوپد فنی یعنی چه و چه کسانی به آن نیاز دارند؟

وقتی صحبت از اصلاح ناهنجاری های قسمت هایی از بدن مانند ستون فقرات به میان می آید، احتمالا اولین چیزی که به ذهنتان می رسد، همان قوزبند های سخت و محکمی است که حتی با دیدن عکس هایشان نیز، احساس خفگی می کنیم. اما باید گفت اصلاح ناهنجاری یا حتی جایگزینی اندام ها بحثی فراتر از یک قوزبند ساده دارد.

حال که بحث ناهنجاری و جایگزینی اندام ها به میان آمد، بگذارید قبل از هرچیز راجع به آرتز و پروتز صحبت کنیم که در واقع هدف اصلی یک ارتوپد فنی می باشد.

پروتز چیست؟

احتمالا با شنیدن نام پروتز به یاد یک سری جراحی های زیبایی پر زرق و برق می افتید اما این نوع جراحی های زیبایی تنها یکی از کاربردهای پروتز می باشند و در معنای وسیع تر، پروتز همان اندام مصنوعی است که جایگزین عضو از دست رفته در بدن می شود. به طور کلی پروتزها به دو دسته پروتز های اندام و پروتز های زیبایی تقسیم می شوند. و خود پروتز های اندام نیز به دو دسته پروتز های اندام فوقانی و پروتزهای اندام تحتانی تقسیم می شوند. اندام فوقانی به معنی بالای آرنج، زیر آرنج یا مچ دست و اندام تحتانی به معنی بالای زانو، زیر زانو، مچ پا یا بخشی از پا می باشد.
از دست دادن یکی از اعضای بدن واقعه ناگواری است اما دلیل بر محدودیت فرد نیست. افراد بسیاری وجود دارند که با وجود از دست دادن اعضای بدنشان، متوقف نشده و مانند یک قهرمان واقعی به زندگی خود ادامه داده اند. از دست دادن یکی از اعضا ممکن است به علت نقص مادرزادی، اشتباه پزشکی، تروما یا یک وضعیت پزشکی خاص مانند دیابت باشد و پروتز در واقع اندام مصنوعی جایگزینی است که به افرادی که دچار نقص عضو شده اند، کمک می کند تا بدون هیچ محدودیتی به زندگی خود ادامه بدهند.

آرتز چیست؟

با اینکه اسم پروتز را زیاد شنیده اید اما احتمالا آرتز را خیلی نشنیده باشید. آرتز در واقع یک وسیله کمکی است که برای تغییر یا اصلاح ویژگی های عملکردی و ساختاری سیستم عضلانی و سیستم اسکلتی در راستای اندام یا بدن فرد قرار می گیرد. به طور کلی آرتز برای اهداف گوناگی استفاده می شود که عبارتند از:
• کنترل و هدایت کردن اندام ها
• ایجاد محدودیت یا بی حرکت کردن برخی از اندام ها یا مفاصل
• کمک به حرکت و جا به جایی فرد
• کاهش تحمل نیروی وزن
• جلوگیری از بدشکلی اندام یا دفورميتي
• افزایش تعادل
• بازتوانی عضوی که دچار شکستگی شده است
• اصلاح ناهنجاری های مادرزادی مانند انحراف ستون فقرات یا قوز کمر
آرتز ها انواع مختلفی دارند و از یک کفی طبی ساده تا اسپلینت هایی که برای بی حرکت کردن زانو استفاده می شوند را شامل می شوند. اما در یک دسته بندی کلی آرتز ها به سه دسته ی آرتز های اندام تحتانی، آرتز های اندام فوقانی و آرتز های ستون فقرات تقسیم می شوند.

ارتوپد فنی چیست؟

حال که با مفهوم آرتز و پروتز آشنا شدید، درک عملکرد ارتوپد فنی راحت تر است. ارتوپد فنی در واقع رشته ای در پزشکی است که به طراحی و ساخت آرتز و پروتز و آموزش بیمار برای استفاده از آن ها می پردازد. همچنین کسانی که در این شاخه ی پزشکی فعالیت می کنند، اگر مشغول ساخت و تولید آرتز باشند، ارتزیست (Orthotist) و اگر مشغول طراحی و تولید پروتز باشند، پروتزیست (Prosthetist) نامیده می شوند. البته لازم به ذکر است که برخی از افراد هم در هر دو شاخه فعالیت می کنند.

اهداف ارتوپد فنی

برخی از اهداف متخصصین ارتوپد فنی عبارتند از:
• بهبود حرکات بدن
• اصلاحات فرم بد بدن
• کمک به از بین بردن درد در اندام ها یا مفاصل آسیب دیده
• جلوگیری از ایجاد ناهنجاری های ارتوپدی

وظایف ارتوپد فنی

برخی از وظایف متخصصین ارتوپد فنی عبارتند از:
• کمک به بیمارانی که برای حرکت به وسایل و تجهیزات پزشکی نیاز دارند.
• ساخت اندام های مصنوعی مانند پای مصنوعی، دست های بیونیک (نوعی پروتز که انگشتان الکترونیکی دارد) و ... برای بیماران مبتلا به نقص عضو
• کمک به افزایش تحرک و استقلال بیمار با توجه به نیاز او ( برای مثال ممکن است فردی که دچار نقص عضو شده، به پای مصنوعی نیاز داشته باشد و فردی که کف پای صاف دارد، به کفش طبی نیاز داشته باشد. )
• کمک به نوزادان و کودکانی که نقص مادرزادی دارند.
• نصب پروتز یا آرتز برای بیماران
• آموزش بیماران در مورد نحوه استفاده و مراقبت از دستگاه های خود
• تغییر تنظیمات دستگاه ها برای راحتی بیشتر و قرارگیری بهتر
• تعمیر و جایگزینی تجهیزات آرتز و پروتز
• پیگیری درمان و مشاوره های تکمیلی

چه کسانی به متخصص ارتوپد فنی نیاز دارند؟

بیمارانی که به ارتوپد فنی مراجعه می کنند، طیف وسیعی از افراد از کودکان تا سالمندان را در بر می گیرند. به طور کلی برخی از این افراد عبارتند از:
• نوزادانی که مشکل مادرزادی دارند
• بیماران دیابتی که دچار قطع عضو شده اند
• بیمارانی که به خاطر سوختگی دچار صدمات شدید در اندام هایشان شده اند
• بیمارانی که عمل جراحی داشته و برای مراقبت از اندامشان به آرتز نیاز دارند
• قربانیان تصادفات که دچار آسیب های ناشی از حوادث شده اند
• بیمارانی که دچار مشکل عدم کنترل اندام هایشان هستند
• افرادی که مفاصل ضعیفی دارند و دچار درد و ورم در ناحیه مفصل هایشان شده اند
• ورزشکارانی که برای شرکت در فعالیت های خطرناک به بریس های پیشگیرانه (آرتز) نیاز دارند

مراحل درمان توسط ارتوپد فنی به چه شکل است؟

متخصص ارتوپد فنی در مرحله ی اول، سوابق بیمار را بررسی می کند و سپس با توجه به نوع مشکل و شرایط بیمار، استفاده از آرتز یا پروتز را برای او تجویز می کند. در مرحله ی بعد متخصص ارتوپد با توجه به ارزیابی و اندازه گیری بخشی از بدن بیمار که دچار آسیب شده است، وسیله های مورد نیاز بیمار را می سازد. و در نهایت آموزش های لازم در جهت استفاده و نگه داری از وسایل ساخته شده را به بیمار می دهد.
البته مراقبت های ارتوپد فنی در این مرحله به پایان نمی رسد و تا زمان بهبود وضعیت بیمار و برگشت وی به جامعه، به او کمک کرده و وضعیت درمانی بیمار را پیگیری می کند.