👩⚕️کیست تخمدان چیست و چه انواعی دارد؟
کیست تخمدان چیست؟
قبل از تعریف کیست تخمدان باید بگوییم که به طور کلی تخمدان بخشی از سیستم تولید مثل زنان است. زنان دارای دو تخمدان هستند که پایین شکم و در دو طرف رحم قرار گرفته و هر کدام به اندازه یک بادام می باشند. همچنین تخمک ها که در تخمدان رشد کرده و بالغ می شوند، در طول دوره های عادت ماهیانه، سال های باروری و تا قبل از یائسگی به مرور آزاد می شوند.
حال در پاسخ به سوال کیست تخمدان چیست، باید بگوییم کیست تخمدان کیسه هایی با غشایی نازک هستند که درونشان از مایعات پر شده و در تخمدان قرار گرفته اند. کیست های تخمدان ممکن است در اندازه های مختلف کوچک و بزرگ باشند که اکثر اوقات در زمان تخمک گذاری ایجاد می شوند. در اکثر مواقع کیست های تخمدان ناراحتی کمی دارند یا هیچ گونه ناراحتی نداشته و بی خطر هستند. این گونه کیست ها معمولا خودشان بعد از چند ماه بدون درمان خاصی از بین می روند. با این حال گاهی اوقات این کیست ها اندازه های بزرگتری داشته و با درد همراه هستند که در این صورت بهتر است به یک پزشک زنان مراجعه کرده و برای تشخیص کیست از آزمایشات تصویربرداری مانند سونوگرافی استفاده شود.
لیست بهترین مراکز سونوگرافی و رادیولوژی کرج
انواع کیست تخمدان
همانطور که قبل تر اشاره کردیم، کیست تخمدان ممکن است بی خطر باشد یا با درد شدیدی همراه باشد. در یک دسته بندی کلی می توان گفت کیست ها به دو نوع عملکردی و غیرعملکردی تقسیم می شوند که هر کدام انواع خودشان را دارند.
کیست تخمدان عملکردی (فانکشنال)
کیست تخمدان عملکردی که به آن کیست فانکشنال هم گفته می شود، در واقع کیسه ای است که در زمان تخمک گذاری در سطح تخمدان ایجاد شده و تخمک بالغ را نگه می دارد. این کیسه که با نام فولیکول هم شناخته می شود، معمولا بعد از آزاد شدن تخمک از بین می رود اما در صورتی که تخمک آزاد نشده یا کیسه بعد از آزاد کردن تخمک بسته شود، با مایع پر می شود و حالت متورمی پیدا می کند. با این حال این نوع کیست ها خطرناک نیستند و معمولا بعد از مدتی خودشان از بین می روند. انواع کیست های عملکردی عبارتند از:
1. کیست فولیکولار
رایج ترین نوع کیست تخمدان همین کیست فولیکولار است. هنگامی که تخمک رسیده و مایل به آزاد شدن از فولیکول باشد، فولیکول حاوی تخمک پاره می شود و تخمک را آزاد می کند. در صورتی که به هر دلیلی فولیکول پاره نشود و تخمک را آزاد نکند، کیست فولیکولار بوجود می آید. البته در رابطه با این نوع کیست جای نگرانی نیست چراکه معمولا طی 3 ماه خودش از بین می رود.
2. کیست جسم زرد
هنگامی که تخمک از فولیکول آزاد می شود، فولیکول شروع به ترشح استروژن و پروژسترون می کند که در این حالت به آن جسم زرد گفته می شود. حال اگر به هر دلیلی این منفذ ترشحی بسته شود، مایعات درون فولیکول جمع شده و کیست جسم زرد بوجود می آید.
3. کیست لوتین تکا
در هر فولیکول علاوه بر تخمک، سلول های مختلفی وجود دارد. یکی از این سلول ها، سلول تکا نام دارد که ممکن است در اثر ترشح زیاد هورمون hCG، سلول های تکا بیش از حد تکثیر شده و تبدیل به کیست شوند که به آن کیست لوتین تکا گفته می شود و معمولا در هر دو تخمدان رخ می دهد.
کیست تخمدان غیرعملکردی (پاتولوژیک)
کیست های غیرعملکردی یا پاتولوژیک در دو حالت خوش خیم یا بدخیم می باشند. این نوع کیست ها عبارتند از:
1. کیست درموئید (Dermoid)
کیست درموئید یا کیست مویی در واقع یک تومور خوش خیم است که حاوی مو، خون، چربی، ناخن، استخوان، غضروف یا بافت های تیروئیدی است که ممکن است روی یک یا هر دو تخمدان ایجاد شود. این کیست ها می توانند در هر سنی ایجاد شوند اما معمولا در سنین باروری بیشتر بوجود می آیند و در صورتی که بزرگ شوند با انجام جراحی درمان می شوند.
2. کيست آدنوما (Adenoma)
کیست آدنوما هم نوعی تومور خوش خیم است که معمولا خانم هایی در رنج سنی 30 تا 40 سال را درگیر می کند. این کیست ها معمولا به جای رشد درون تخمدان، به دیواره بیرونی تخمدان می چسبند. و اغلب با جراحی برداشته می شوند.
3. کیست تخمدان هموراژیک (HOC)
کیست هموراژیک بر اثر خونریزی در کیست های تخمدان بوجود می آید که به آن Hemorrhagic Ovarian Cyst یا HOC هم گفته می شود. این کیست ها بیشتر به علت ایجاد اختلال در روند تخمک گذاری در خانم هایی که یائسه نشده اند، رخ می دهد. همچنین کیست هموراژیک در بیشتر موارد علائمی نداشته و با معاینه لگنی و سونوگرافی مشخص می شوند.
علائم و نشانه های کیست تخمدان
همانطور که بالاتر توضیح دادیم کیست های بدون خطر که خودشان برطرف می شوند، معمولا علائم خاصی ندارند. با این حال اگر کیست تخمدان بزرگ باشد، علائمی دارد که برخی از آن ها عبارتند از:
• نفخ شکم
• بی نظمی در دوره قاعدگی
• درد لگن قبل یا بعد از دوره قاعدگی
• درد هنگام رابطه جنسی
• احساس تهوع
در صورتی هر کدام از این علائم در یک فرد شدید بشود باید در اولین فرصت به یک متخصص زنان و زایمان مراجعه کرده و مشکل خود را پیگیری کند. همچنین علائم دیگری وجود دارد که در صورت بروزشان نیاز است حتما به پزشک مراجعه شود؛ چرا که ممکن است نشاندهنده پارگی یک کیست یا پیچ خوردگی تخمدان باشد. این علائم عبارتند از:
• درد شدید استخوان لگن
• تب
• ضعف و سرگیجه
• تنفس سریع و پی در پی
در چه صورت خطر ابتلا به کیست تخمدان افزایش می یابد؟
برخی از عوامل ممکن است باعث بروز کیست تخمدان شوند که عبارتند از:
مشکلات هورمونی
این حالت بیشتر در زمان استفاده از داروی باروری کلومیفن (Clomid) که برای تخمک گذاری استفاده می شود، رخ می دهد.
بارداری
گاهی اوقات در طول بارداری فرد دچار کیست تخمدان می شود.
آندومتریوز
پوشش داخلی رحم که آندومتریوم نام دارد در طول یک دوره قاعدگی طبیعی به منظور آماده سازی برای بارداری شروع به ضخیم شدن می کند. در صورتی که در آن ماه باردار نشوید، بدن شما در طول عادت ماهانه، لایه آندومتریوم را فرو می ریزد و بعد فرآیند ضخیم شدن بعدی شروع می شود اما گاهی اوقات بافتی بسیار شبیه به آندومتریوم در خارج از رحم شروع به رشد می کند که در چنین حالتی احتمال ابتلا به کیست بیشتر می شود.
عفونت شدید لگن
در این حالت اگر عفونت به تخمدان گسترش یابد، می تواند باعث ایجاد کیست شود.
کیست تخمدان قبلی
اگر شخصی قبلا دچار کیست تخمدان شده باشد احتمال بیشتری برای ابتلا به کیست تخمدان جدید دارد.
چطور از بروز کیست تخمدان جلوگیری کنیم؟
اگرچه راهی برای جلوگیری از کیست تخمدان وجود ندارد، چکاپ ها و آزمایش های منظم سونوگرافی به شما کمک می کند که هر گونه مشکل را هرچه سریع تر متوجه شده و با پزشک خود در میان بگذارید. همچنین بهتر است مراقب چرخه ماهانه خود باشید و در صورت بروز بی نظمی یا دردهای شدید ادامه دار به متخصص زنان مراجعه کنید.
لیست بهترین متخصصین زنان و زایمان کرج
در نهایت باید گفت کیست تخمدان در اکثر زنان شایع می باشد و معمولا خطری ندارد. اما گاهی اوقات ممکن است باعث درد و خونریزی شده و اگر قطر آن بیشتر از 5 سانتی متر باشد، نیاز به جراحی پیدا می کند.
