اسکلروتراپی، یک روش فوق‌العاده برای درمان واریس
اسکلروتراپی چیست؟
اسکلروتراپی یک روش درمانی مفید برای بهبود وضعیت واریس و رگ‌های عنکبوتی شکلی است که در سطح پوست ظاهر می‌شوند. این روش اغلب برای درمان رگ‌های واریسیِ کوچک استفاده شده و توسط متخصص قلب و عروق انجام می‌شود.
اسکلروتراپی به این شکل انجام می‌شود که پزشک، محلولی را به صورت مستقیم در عروق خونی تزریق می‌کند که باعث می‌شود مسیر خون، به سمت رگ‌های سالم عوض شود. بعد از تزریق، رگ‌های واریسی در بافت موضعی پوست جذب شده و در نهایت محو می‌شوند. همچنین این روش به صورت سرپایی انجام می‌شود و از آنجایی که درد ناشی از تزریق آن کم و به صورت یک سوزش طبیعی احساس می‌شود، نیازی به بی‌حسی نیست.
به‌طورکلی پس از انجام اسکلروتراپی، عروق درمان شده طی چند هفته کم‌رنگ می‌شوند؛ با این حال گاهی‌اوقات ممکن است یک ماه یا بیشتر طول بکشد تا نتایج درمان کاملا مشخص شوند و در بعضی مواقع هم به تشخیص پزشک ممکن است چندین بار تزریق نیاز باشد و اسکلروتراپی طی چند مرحله انجام شود.
اسکلروتراپی برای درمان کدام نواحی استفاده می‌شود؟
شایع‌ترین قسمت‌های ایجادِ رگ‌های واریسی، ساق پا، مچ پا، روی پا و به طور کلی پاها است. رگ‌های آسیب‌دیده ممکن است بیشتر شده، تغییر رنگ داده یا متورم شوند. همچنین برخی از آن‌ها عمیق‌تر هستند و باعث ایجاد درد و احساس سنگینی در پاها می‌شوند. واریس‌های عنکبوتی شکل اندازه کوچکتری دارند، به سطح پوست نزدیک‌تر هستند و می‌توانند قرمز، بنفش یا آبی به نظر برسند.
با اینکه اسکلروتراپی برای درمان این رگ‌های واریسی کاربرد دارد اما ممکن است از آن برای درمان بواسیر هم استفاده شود. معمولا زمانی که بواسیر کوچک باشد یا خون‌ریزی داشته و امکان عمل جراحی وجود نداشته باشد، از این روش استفاده می‌شود.
به‌طورکلی بسته به اندازه‌ی رگ‌های آسیب‌دیده از اسکلروتراپی می‌توان برای درمان رگ‌های واریسی و عنکبوتی در نواحی زیر استفاده کرد:
- ران پا
- ماهیچه ساق پا
- مچ پا
- روی پا
- صورت (غالبا کناره‌های بینی)
- مقعد
خطرات احتمالی و عوارض جانبی اسکلروتراپی چیست؟
روش اسکلروتراپی به عنوان یکی از روش‌های بی‌خطر و بدون عارضه برای درمان رگ‌های واریسی شناخته می‌شود؛ با این حال در طول انجام آن ممکن است شخص گرفتگی جزئی، گزگز یا سوزش کمی در ورید تزریق شده احساس کند؛ به خصوص اگر ماده‌ای که تزریق می‌شود به بافت‌های اطراف رگ، نشت کند.
به‌طورکلی عوارض جانبی شایع پس از انجام اسکلروتراپی عبارتند از:
- کبودی
- گزش، خارش و سوزش
- تورم و التهاب
- بروز هاله‌ای قهوه‌ای در محل تزریق
- احساسِ کم درد
همه‌ی این عوارض در عرض چند روز از بین می‌روند. خطوط یا لکه‌های قهوه‌ای که در نزدیکی محل تزریق ایجاد می‌شوند هم در طی چند هفته از بین می‌روند. با این حال در حالت‌های نادری ممکن است عوارض جانبی کمی جدی‌تر باشند که عبارتند از:
- واکنش آلرژیک به ماده‌ای که تزریق می‌شود
- زخم شدن پوست در اطراف محل تزریق
- تشکیل لخته‌ی خون در رگ‌های تحت درمان
بروز چنین عوارضی نادر است اما برای جلوگیری از ایجاد آن‌ها بهتر است شخص پس از درمان اسکلروتراپی با پزشک خود در تماس بوده و بروز هرگونه تغییراتی را اطلاع دهد.
قبل و بعد از درمان چه انتظاراتی داشته باشیم؟
جلسات درمانی اسکلروتراپی در مطب پزشک قلب و عروق انجام می‌شود و معمولا بین ۳۰ الی ۶۰ دقیقه طول می‌کشد. به‌طور کلی روند درمان قبل و بعد از انجام اسکلروتراپی به شرح زیر است:
در طول تزریق
برای انجام اسکلروتراپی بیمار به پشت دراز کشیده و پاهای خود را کمی بلند می‌کند؛ پزشک ناحیه‌ی تحت درمان را با الکل ضدعفونی کرده و از یک سوزن ظریف استفاده می‌کند تا محلول مورد نظر را در رگ تزریق کند. این محلول که معمولا به صورت مایع است، جریان خون را در رگ مسدود می‌کند و رگ آسیب‌دیده به مرور جذب بافت پوست شده و محو می‌شود.
برخی افراد هنگام وارد شدن سوزن به داخل رگ، سوزش کمی احساس می‌کنند و در صورت نشت محلول از رگ به بافت اطراف ممکن است شخص کمی احساس درد داشته باشد. با این حال اگر شخص درد زیادی احساس کند باید حتما به پزشک خود اطلاع دهد.
پس از تزریق و بیرون کشیدن سوزن، پزشک فشرده‌سازی را انجام داده و محل تزریق را ماساژ می‌دهد تا خون از رگِ تزریق شده خارج و محلول مورد نظر پراکنده شود. همچنین ممکن است پزشک یک پد فشرده‌ساز روی محل تزریق بچسباند و به سراغ تزریقِ رگ بعدی برود.
به‌طورکلی تعداد تزریقات و جلسات درمانی به مواردی چون وسعت نواحی درگیر در پاها، قطر رگ‌ها و میزان پراکندگی واریس در سطح پوست بستگی دارد.
بعد از تزریق
بعد از انجام تزریق، بیمار می‌تواند از جای خود بلند شده و راه برود. در حقیقت راه رفتن و حرکت دادن پاها برای جلوگیری از ایجاد لخته‌ی خون مهم است. همچنین پزشک از بیمار می‌خواهد که بعد از تزریق جوراب واریس پوشیده و برای کنترل فشارخون در رگ‌ها حدود دو هفته از آن استفاده کند.
مراقبت‌های لازم پس از انجام اسکلروتراپی
اسکلروتراپی دوره‌ی نقاهت خاصی ندارد و شخصی که از این روش درمانی استفاده می‌کند، می‌تواند پس از انجام آن راه برود. با این حال بهتر است یک الی دو روز استراحت کند. همچنین برخی از مراقبت‌های لازم پس از انجام این روش عبارتند از:
- شخصی که اسکلروتراپی انجام می‌دهد، بهتر است در ۲۴ ساعت بعد از جوراب کش‌دار که با نام جوراب واریس هم شناخته می‌شود، استفاه کند.
- در صورت وجود درد پس از درمان، مصرف استامینوفن اشکالی ندارد اما داروهای ضد التهاب مانند آسپرین و ایبوبروفن از آنجایی که روی روند لخته شدن خون تأثیر می‌گذارند، نباید استفاده شوند.
- در دو روز اول بعد از درمان انجام کارهایی مانند قرار گرفتن در معرض نور خورشید، حمام گرم، دوش آب داغ، استخر، شنا و کمپرس گرم ممنوع است.
- دوش گرفتن اشکالی ندارد اما باید با آب خنک انجام شده و محل تزریق با شوینده ملایم و آب ولرمِ رو به خنک شسته شود.
- همچنین برای کاهش احتمال لخته شدن، شخص باید فعالیت داشته باشد اما فعالیت‌های سنگین و برخی از تمرینات ورزشی هوازی مانند دویدن و وزنه‌برداری بهتر است تا چند روز انجام نشود.
چه کسانی نباید اسکلروتراپی انجام دهند؟
از آنجایی که این روش توسط متخصص قلب و عروق انجام می‌شود، در صورتی که بیمار شرایط انجام آن را نداشته باشد، پزشک به او می‌گوید. با این حال به طور کلی اسکلروتراپی برای افرادی با ویژگی‌های زیر نباید انجام شود:
- خانم‌های باردار یا کسانی که بچه شیر می‌دهند.
- بیمارانی که به ماده‌ی شیمیایی مورد استفاده در این روش حساسیت و آلرژی دارند.
- افرادی که در رگ‌های زیرین پایشان، لخته‌ی خون یا التهاب دیده می‌شود.
سخن آخر
میزان پاسخ‌دهی روش اسکلروتراپی برای درمان رگ‌های واریسی کوچک و عنکبوتی شکل بسیار عالی است و بهبودی در طول چند هفته قابل مشاهده است؛ با این حال برای واریس‌های بزرگ‌تر، بهبود وضعیت ممکن است چندین ماه طول بکشد. در مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۴ انجام شد، ۸۳ درصد افراد پس از درمان، دردهای ناشی از واریس‌شان کاهش پیدا کرد. با این حال به‌طورکلی تشخیص اینکه این روش چقدر موثر است یا هر شخصی به چند جلسه درمانی نیاز دارد، به عهده‌ی پزشک معالج بوده و بهتر است افراد در صورت مشاهده‌ی واریس روی سطح پوست‌شان برای درمان با پزشک مشورت کنند.
