همه چیز درباره بی اختیاری ادرار در زنان

برخی از بانوان از بی‌اختیاری ادرار رنج می‌برند و هنگام دویدن یا سرفه‌ کردن با خروج ناخواسته‌ی چند قطره ادرار مواجه می‌شوند. بی‌اختیاری ادرار در بانوان، دو برابر مردان اتفاق می‌افتد و دلیل آن هم به مواردی چون بارداری، زایمان، یائسگی یا افزایش سن برمی‌گردد. از این رو در این مقاله قصد داریم درباره علائم و دلایل بی‌اختیاری ادرار صحبت کرده و به سوالات متداول در این زمینه پاسخ دهیم.

بی‌اختیاری ادرار چیست؟

به‌طور کلی ادرار توسط کلیه‌ها ایجاد شده و در مثانه ذخیره می‌شود. مثانه ماهیچه‌هایی دارد که در صورت نیاز به دفع ادرار سفت می‌شوند و زمانی که این عضلات سفت می‌شوند، ادرار از طریق لوله‌ای به نام مجرای ادرار از مثانه خارج می‌شود. همچنین اطراف مجرای ادرار عضلاتی به نام عضلات اسفنکتر (sphincter) وجود دارند که هنگام دفع ادرار شل می‌شوند.

اما زمانی که عضلات مثانه به طور ناگهانی سفت شده و عضلات اسفنکتر از قدرت کافی برای بستن مجرای ادرار برخوردار نباشند، بی‌اختیاری اتفاق می‌افتد و شخص نمی‌تواند ادرار خود را کنترل کند. در برخی مواقع هم فشار ناشی از خندیدن، عطسه، سرفه یا ورزش می‌تواند باعث نشت ادرار شود. در واقع بی‌اختیاری ادرار ممکن است به معنی نشت مقدار کمی ادرار باشد یا مقدار زیادی ادرار به طور ناگهانی خارج شود.

انواع بی‌اختیاری ادرار

انواع بی اختیاری ادرار عبارتند از:

بی اختیاری ادرار استرسی (Stress incontinence)

برخی از فعالیت‌ها می‌توانند میزان فشار وارد شده به مثانه را بیشتر کنند که در چنین حالتی نشت ادرار اتفاق می‌افتد و به این حالت بی اختیاری استرسی می‌گویند. البته در اینجا استرس به معنی فشار ناشی از برخی حرکات بر مثانه است و با استرس روانی فرق دارد. برای مثال سرفه، عطسه، خنده یا بلند کردن اجسام سنگین می‌تواند سبب بروز بی اختیاری استرسی بشود.

بی اختیاری اضطراری (Urge incontinence)

بی اختیاری اضطراری زمانی اتفاق می‌افتد که فرد به طور ناگهانی نیاز به دفع ادرار پیدا می‌کند و در برخی مواقع حتی فرصت نمی‌کند خودش را به دستشویی برساند. بی اختیاری اضطراری ممکن است بر اثر یک بیماری، عفونت، اختلال عصبی یا دیابت ایجاد شود و بیشتر در افراد مسن دیده می‌شود.

بی اختیاری سرریز (Overflow incontinence)

برخی از افراد قادر به تخلیه کامل مثانه خود نیستند و به همین دلیل در طول روز دچار نشت ادرار می‌شوند که در این حالت بی اختیاری سرریز رخ داده است.

بی اختیاری عملکردی (Functional incontinence)

بی اختیاری عملکردی به سیستم مجاری ادرار مربوط نیست و به علت یک اختلال جسمی یا روحی اتفاق می‌افتد. برای مثال شخصی آرتروز شدید دارد و به همین دلیل ممکن است نتواند خودش را به موقع به دستشویی برساند یا شخص دیگری بر اثر بیماری آلزایمر یا زوال عقل، نیاز به دستشویی رفتن را متوجه نمی‌شود. چنین حالاتی بیشتر در سنین بالا اتفاق می‌افتند و در صورت بروزشان، استفاده از پوشک بزرگسالان توصیه می‌شود.

بی اختیاری مخلوط (Mixed incontinence)

بی اختیاری مخلوط ترکیبی از بی اختیاری استرسی و اضطراری است که بیشتر در خانم‌ها اتفاق می‌افتد. البته مردانی که سابقه جراحی برداشتن پروستات را دارند هم در معرض ابتلا به بی اختیاری مخلوط قرار می‌گیرند.

دلایل بروز بی‌اختیاری ادرار در زنان

بی‌اختیاری ادرار یک بیماری نیست؛ بلکه یک علامت است که نشان‌دهنده‌ی برخی از بیماری‌ها یا مشکلات جسمی است. ارزیابی دقیق این مشکل توسط پزشک زنان به ما کمک می‌کند تا دلیل بی‌اختیاری را متوجه شده و نسبت به درمان آن اقدام کنیم. با این حال برخی از دلایل شایع بروز آن عبارتند از:

بی‌اختیاری ادرار موقت

برخی از نوشیدنی‌ها، غذاها یا داروها ممکن است خاصیت ادرارآور داشته و مثانه را تحریک کنند. برخی از ‌آن‌ها عبارتند از:

• الکل
• کافئین
• نوشیدنی‌های گازدار و آب گازدار
• شیرین‌کننده‌های مصنوعی
• شکلات
• فلفل تند
• غذاهایی که ادویه، شکر یا اسید زیادی دارند
• داروهای فشارخون و قلب
• آرام‌بخش‌‌ها و شل‌کننده‌های عضلات
• مقادیر زیادی ویتامین c

گاهی‌اوقات ممکن است بی‌اختیاری ادرار به دلیل یک بیماری پزشکی قابل درمان باشد مانند:

• عفونت مجاری ادراری: بروز عفونت می‌تواند مثانه را تحریک کرده و باعث شود که فرد ادرار شدید داشته باشد و در نتیجه دچار بی‌اختیاری ادرار شود.
• یبوست: راست‌روده نزدیک مثانه قرار دارد و زمانی که مدفوع سفت و فشرده می‌شود، راست‌روده سایر عضلات را تحریک کرده و سبب افزایش دفعات ادرار یا بی‌اختیاری ادرار می‌شود.

بی‌اختیاری مدام ادرار

بی‌اختیاری ادرار همچنین می‌تواند یک بیماری مداوم باشد که ناشی از مشکلات جسمی است.

برخی از این مشکلات عبارتند از:

• بارداری: تغییرات هورمونی و افزایش وزن جنین می‌تواند منجر به بی‌اختیاری استرسی شود.
• زایمان: زایمان طبیعی می‌تواند عضلات کنترل‌کننده‌ی مثانه را ضعیف کرده و به اعصاب و بافت حمایتی مثانه آسیب برساند. در چنین حالتی ممکن است افتادگی مثانه، رحم، راست‌روده یا روده‌ی کوچک اتفاق بیافتد و در نتیجه فرد دچار بی‌اختیاری ادرار شود.
• افزایش سن: بالا رفتن سن می‌تواند باعث تحلیل رفتن عضلات مثانه شده و در نتیجه ظرفیت مثانه را در ذخیره‌ی ادرار کاهش دهد. علاوه بر این انقباضات غیرارادی مثانه با افزیاش سن بیشتر می‌شود.
• یائسگی: هورمون استروژن در خانم‌ها به سالم نگه‌ داشتن مخاط مثانه و مجرای ادرار کمک می‌کند. اما بعد از یائسگی میزان ترشح این هورمون در بدن خانم‌ها کمتر شده و در نتیجه بافت اطراف مثانه و مجرای ادرار ضعیف شده و ممکن است بی‌اختیاری ادرار رخ دهد.
• هیسترکتومی: هیسترکتومی به عمل جراحی‌ای گفته می‌شود که در آن رحم را برمی‌دارند. و از آن‌جایی که در خانم‌ها، بسیاری از ماهیچه‌ها و رباط‌های یکسان از مثانه و رحم پشتیبانی می‌کنند، هرگونه جراحی که به سیستم تولیدمثل خانم‌ها مربوط باشد از جمله هیسترکتومی ممکن است منجر به بی‌اختیاری ادرار در آن‌ها شود.
• انسداد: گاهی‌اوقات وجود تومور، توده‌های سخت یا سنگ در دستگاه ادراری، جریان طبیعی ادرار را مسدود کرده و منجر به بی‌اختیاری سرریز و نشت ادرار می‌شوند.
• اختلالات عصبی: برخی از اختلالات عصبی و بیماری‌ها مانند پارکینسون، سکته مغزی، تومور مغزی یا آسیب نخاعی می‌تواند با سیگنال‌های عصبی درگیر در کنترل مثانه تداخل داشته و باعث بی‌اختیاری ادرار شود.

عوامل تشدید‌کننده‌ی بی‌اختیاری ادرار

عواملی که خطر ابتلا به بی‌اختیاری ادرار را در افراد افزایش می‌دهند، عبارتند از:

• جنسیت: به‌طورکلی خانم‌ها به خاطر بارداری، زایمان، یائسگی و آناتومی بدنی متفاوت‌شان، بیشتر دچار بی‌اختیاری استرسی می‌شوند. با این حال مردانی که مشکلات مربوط به غده‌ی پروستات دارند هم در معرض خطر ابتلا به بی‌اختیاری سرریز قرار می‌گیرند.
• سن: با افزایش سن، عضلات مثانه و مجاری ادرار تحلیل رفته و احتمال ابتلا به بی‌اختیاری ادرار بیشتر می‌شود.
• اضافه وزن: وزن اضافی، فشار وارد بر مثانه و عضلات اطرافش را بیشتر می‌کند؛ در نتیجه باعث می‌شود هنگام سرفه یا عطسه، ادرار خارج شود.
• سیگار کشیدن: مصرف دخانیات ممکن است خطر بی‌اختیاری ادرار را افزایش دهد.
• سابقه خانوادگی: اگر یکی از اعضای خانواده یا فامیل نزدیک بی‌اختیاری ادرار و به ویژه بی‌اختیاری اضطراری را تجربه کرده باشد خطر ابتلا به این بیماری در بقیه اعضای خانواده هم وجود دارد.
• سایر بیماری‌ها: برخی از بیماری‌های عصبی یا دیابت ممکن است خطر بی‌اختیاری ادرار را افزایش دهد.

عوارض بی اختیاری ادرار

عوارض بی‌اختیاری ادرار شامل موارد زیر است:

• مشکلات پوستی: گاهی‌اوقات ممکن است بی‌اختیاری ادرار باعث ایجاد رطوبت شده و در نتیجه بثورات پوستی، عفونت‌های پوستی یا زخم در آن ناحیه ایجاد شود.
• عفونت‌های دستگاه ادراری: بی‌اختیاری خطر ابتلا به عفونت‌های ادراری را افزایش می‌دهد.
• تأثیرات منفی بر زندگی شخصی: بی‌اختیاری ادرار اگر خیلی شدید باشد، همچنین می‌تواند بر روابط اجتماعی، شغلی و شخصی فرد تأثیر بگذارد.

اقدامات لازم برای پیشگیری

بی‌اختیاری ادرار همیشه قابل پیشگیری نیست. با این حال برخی از اقدامات لازم برای پیشگیری از آن عبارتند از:

• رژیم غذایی سالم و در نتیجه وزن مناسب
• انجام دادن تمرینات کف لگن
• عدم مصرف مواد تحریک‌کننده مثانه مانند کافئین، الکل و غذاهای اسیدی
• خوردن فیبر بیشتر برای جلوگیری از یبوست
• عدم مصرف دخانیات