اختلال ذخیره سازی چیست و چطور درمان می شود؟ (پارت1)

در بیشتر خانه ها یک کمد یا قفسه ی بلا استفاده پیدا می شود که پر از قبوض آب و برق قدیمی، روزنامه ها و مجلات کهنه یا وسایل قدیمی و بدون استفاده است. نگه داشتن اسباب و وسایل قدیمی و دور ریختنی شاید عادتی باشد که اکثر ما داشته باشیم اما این عادت قدیمی زمانی که از حد بگذرد به یک اختلال و بیماری وسواس گونه تبدیل می شود.

اختلال احتکار چیست؟

اختلال احتکار یا ذخیره سازی در واقع یک نوع بیماری وسواس گونه است که فرد شمار زیادی از وسایل کم ارزش و بدون استفاده را به علت یک نیاز خیالی ذخیره می کند و منجر به هرج و مرج و به هم ریختگی در محیط زندگیش می شود. و کار به جایی می رسد که این به هم ریختگی، بر کیفیت زندگی شخصی و دیگر اعضای خانواده نیز تاثیر منفی می گذارد و حتی اگر شخصی سعی در مرتب کردن محیط داشته باشد، فرد ناراحت می شود. 
درمان این وسواس کار سختی است چون اکثر افراد مبتلا به اختلال ذخیره سازی، مشکل خود را باور نداشته و از چگونگی تاثیر آن بر زندگی خود و دیگران بی اطلاع می باشند. برخی از افراد نیز متوجه بیماری خود می شوند ولی تمایلی به درمان ندارند زیرا از بیان مشکل خود، احساس شرم و خجالت می کنند.

دلایل تمایل فرد به احتکار و ذخیره سازی

دلایل تمایل فرد به احتکار کاملا پیدا نشده است با این حال این وسواس ممکن است ناشی از یک سری اختلالات روانی دیگر باشد که عبارتند از:
• افسردگی شدید
• بیماری های روانی مانند اسکیزوفرنی
• وسواس فکری (OCD)
در برخی از مواقع نیز ممکن است به علت بی توجهی به خود یا مشکلات ناشی از شرایط، فرد دچار این اختلال شود. برخی از این مشکلات عبارتند از:
• زندگی کردن به تنهایی
• متاهل بودن
• وجود محرومیت در کودکی
• فقدان اشیاء مادی در گذشته
• داشتن یک رابطه ضعیف با دیگر اعضای خانواده
• سابقه خانوادگی احتکار
• بزرگ شدن در یک خانه به هم ریخته که سبب عدم یادگیری مرتب سازی و اولویت بندی وسایل شده است.
اگر از افراد مبتلا به این اختلال بپرسید که چرا این کار را انجام می دهند احتمالا می گویند: "ممکن است روزی به این وسیله نیاز داشته باشم" یا "نگه داشتن این وسیله مرا خوشحال می کند". به طور کلی تلاش برای کنار گذاشتن وسایل، ممکن است برای فرد، با احساسات ناراحت کننده ای همراه باشد که او را از کنار گذاشتن یا دور ریختن، منصرف کند. حتی در اکثر مواقع این وسایل، اشیای بی ارزشی هستند که از نظر مالی ارزش نداشته و از نظر دیگران زباله محسوب می شوند. با این حال فرد ممکن است به خاطر دلایلی که برای دیگران قابل درک نیست، آن ها را مفید بداند. در واقع اکثر افراد مبتلا به اختلال احتکار، وابستگی عاطفی بسیار شدیدی به وسایلی که نگه می دارند، دارند.

تفاوت بین احتکار و جمع آوری کلکسیون چیست؟

شاید تا به حال راجع به جمع آوری کلکسیون شنیده باشید یا افرادی را دیده باشید که موارد مختلفی مانند تمبر، کتاب های قدیمی، ماشین های اسباب بازی و ... را جمع آوری می کنند. اما این مشکلی نیست و شاید خیلی جالب هم به نظر برسد. به طور کلی تفاوت بین احتکار و جمع آوری کلکسیون، در نحوه سازماندهی وسایل است.
یک مجموعه کلکسیونی معمولا به خوبی چیده شده و وسایل به راحتی در دسترس هستند و این در حالیست که احتکار کردن هیچ نظمی نداشته و حالت به هم ریخته ای دارد. برای مثال کسی که عکس های مجلات را جمع آوری می کند، ممکن است عکس ها را بریده و در یک کاتالوگ جمع آوری کند. در حالی که کسی که در حال احتکار مجله ها است، دسته های زیادی از مجلات را به شکل نا مرتب، در خانه نگه دارد.

علائم اختلال احتکار

کسی که اختلال احتکار دارد به طور معمول ممکن است علائم و نشانه هایی داشته باشد که عبارتند از:
• نگهداری از وسایلی که ممکن است ارزش پولی کمی داشته یا خراب شده و نیاز به تعمیر داشته باشند
• داشتن مشکل در دسته بندی و سازماندهی موارد
• داشتن مشکل در تصمیم گیری
• مشکل داشتن در مدیریت کارهای روزمره مانند آشپزی، تمیز کردن و پرداختن صورتحساب
• وابستگی شدید به اشیاء به طوری که اجازه دست زدن یا قرض گرفتن به دیگران را ندهد
• داشتن ضعف در برقراری ارتباط با دیگر اعضای خانواده یا دوستان
به طور کلی تصور می شود که از هر 100 نفر 1 یا 2 نفر این مشکل را دارند و می توان گفت ابتلا به چنین اختلالی به طور جدی بر زندگی آن ها تاثیر می گذارد. اختلال احتکار می تواند در سنین نوجوانی آغاز شده و با بالاتر رفتن سن، بیشتر شود. این اختلال در سنین بالا ممکن است مشکل ساز شود با این وجود درمان آن در سنین جوانی راحت تر انجام می شود. 

مردم معمولا چه وسایلی را احتکار می کنند؟

برخی از افراد مبتلا به اختلال احتکار، طیف وسیعی از وسایل را جمع آوری می کنند. در حالی که برخی دیگر ممکن است انواع خاصی از اشیاء را جمع آوری کنند که عبارتند از:
• روزنامه ها و مجلات
• کتاب ها
• لباس ها
• جزوه و نامه
• صورتحساب و رسید
• ظروف از جمله کیسه های پلاستیکی و جعبه های مقوایی
• لوازم خانگی
همچنین اخیرا با توجه به تغییرات تکنولوژی و تاثیر آن بر زندگی، احتکار داده ها نیز رایج شده است. برای مثال برخی از افراد داده های الکترونیکی یا ایمیل های غیر ضروری زیادی که به آن ها نیازی ندارند را نیز ذخیره می کنند.

چرا اختلال احتکار یک مشکل محسوب می شود؟

شاید با خودتان بگویید جمع آوری وسایل غیرضروری که مشکل خاصی نیست و ضرری ندارد. با این حال باید گفت اختلال احتکار به دلایل مختلفی می تواند مشکل ساز باشد. اختلال احتکار ممکن است زندگی شخصی، عملکرد شغلی، بهداشت فردی و روابط فرد را تحت تاثیر قرار بدهد. افراد مبتلا به این اختلال معمولا به دیگران اجازه نزدیک شدن به وسایلشان را نمی دهند، حتی اگر نیاز به تعمیر داشته باشند، و این امر می تواند باعث انزوا و تنهایی فرد شود.
همچنین به هم ریختگی می تواند برای سلامتی خود شخص و هر کسی که با او زندگی می کند نیز مشکلاتی بوجود بیاورد که برخی از آن ها عبارتند از:
• تمیز کردن را بسیار دشوار کرده و در برخی موارد باعث هجوم حشرات می شود.
• در صورت وقوع آتش سوزی، راه خروج افراد را محصور می کند.
• باعث سکندری خوردن و افتادن می شود.
• اگر به صورت انبوه و در جای نامناسبی نگه داری شود، ممکن است بر سر افراد سقوط کند.
همچنین لازم به ذکر است که اختلال احتکار ممکن است، نشانه ی یک بیماری روانی دیگر مانند وسواس (OCD)، اختلال اضطراب، افسردگی یا زوال عقل باشد.

حال که با این بیماری آشنا شده اید ممکن است برایتان سوال پیش بیاید که راه درمان این بیماری چیست یا در صورت مواجه با اشخاص مبتلا به اختلال احتکار، چه کار باید کرد؟ برای پاسخ به این سوالات می توانید به قسمت دوم مقاله اختلال ذخیره سازی مراجعه کنید.