درمان تروما و نکاتی برای مقابله با ضربه روحی ناشی از آن
در مقاله قبلی راجع به انواع تروما، علائم آن و حوادثی که منجر به بروز ضربه روحی می‌شوند، توضیح دادیم. از این رو در این مقاله قصد داریم روش‌های درمان و راهکارهایی برای مقابله با آن را شرح دهیم.
راه‌های درمان تروما یا ضربه روحی
برای درمان ضربه روحی، چندین روش درمانی وجود دارد که به افراد آسیب‌دیده کمک می‌کند تا با علائم خود کنار آمده و کیفیت زندگی خودشان را بهبود بخشند. این روش‌ها عبارتند از:
رفتاردرمانی شناختی (CBT)
رفتار درمانی شناختی یا CBT، نوعی روش درمانی است که به افراد کمک می‌کند الگوهای رفتاری خود را تغییر بدهند تا بتوانند بر رفتار‌ها و احساسات خودشان کنترل داشته باشند. CBT شامل جلساتی است که در آن مشاور و شخص آسیب‌دیده، به صورت منظم با هم ملاقات می‌کنند و ممکن است به صورت فردی یا گروهی تشکیل شوند. در این جلسات، درمانگر سعی می‌کند مشکلات را با وضوح بیشتری شناسایی کرده و به فرد کمک می‌کند، نسبت به افکار و احساسات خود آگاهی بیشتری پیدا کرده، وضعیت را از منظر دیگری ببیند و درک کند که چگونه تجربیات تلخ گذشته می‌توانند بر احساسات و باورهای فعلی تأثیر بگذارند.
حساسیت زدایی و پردازش مجدد حرکت چشم (EMDR)
EMDR یکی دیگر از روش‌های درمانی تروما است که در آن افراد به طور خلاصه تجربیات و خاطرات ضربه روحی خود را تعریف می‌کنند و در این میان، درمانگر حرکات چشم آن‌ها را هدایت کرده و به پردازش مجدد خاطراتشان کمک می‌کند. این روش معمولا برای درمان اضطراب، افسردگی و پریشانی استفاده می‌شود و تحقیقات نشان داده‌اند که استفاده از این روش برای درمان PTSD یا اختلال اضطراب پس از سانحه که ممکن است در ادامه تروما یا ضربه روحی پدیدار شود، بسیار موثر می‌باشد.
ای‌ام‌دی‌آر تراپی چطور انجام می‌شود؟
درمان‌های جسمی
برخی از درمانگران از روش‌های جسمی (somatic) یا مبتنی بر بدن برای کمک به ذهن و درمان ضربه روحی استفاده می‌کنند. این نوع درمان‌ها می‌توانند به طیف وسیعی از افراد کمک کرده و انواع مختلفی دارند که عبارتند از:
- تجربه جسمی (Somatic experiencing): در این روش درمانگر به فرد کمک می‌کند خاطرات آسیب‌زا را در یک فضای امن تعریف کند.
- روان درمانی حسی-حرکتی (Sensorimotor psychotherapy): این نوع درمان، روان‌درمانی را با تکنیک‌های مبتنی بر بدن ترکیب می‌کند تا خاطرات آسیب‌زا را به منابع قدرت تبدیل کند.
- تحریک الکتریکی (Acupoint stimulation): این کار مستلزم اعمال فشار به نقاط خاص بدن است که باعث ایجاد آرامش در فرد می‌شود.
درمان دارویی
با اینکه دارو به تنهایی نمی‌تواند تروما یا PTSD را درمان کند، اما به فرد کمک می‌کند علائمی مانند اضطراب، افسردگی و اختلالات خواب را مدیریت کند.
در نهایت باید در نظر داشته باشیم که نوع روش درمانی و مصرف دارو به نظر پزشک و درمانگر بستگی دارد و مصرف دارو بدون تجویز پزشک توصیه نمی‌شود.
خود مراقبتی و نکاتی برای مقابله با ضربه روحی
اگر شخصی دچار تروما شود، بهتر است به یک روانشناس یا درمانگر مراجعه کرده و روند درمان خودش را پیگیری کند تا از تأثیرات مخرب آن در آینده جلوگیری کند. با این وجود خود مراقبتی و تلاش خود فرد هم در بهبود حال او بسیار موثر است و کمک می‌کند تا با علائم عاطفی، احساسی و روانی ناشی از ضربه روحی، روبه‌رو شده و راحت‌تر بتواند احساسات خودش را کنترل کند. نمونه‌هایی از تمرینات خودمراقبتی در هنگام مواجهه با ضربه روحی عبارتند از:
ورزش و حرکت
تروما، تعادل طبیعی بدن را بر هم می‌زند و ترس ناشی از آن موجب بی تحرکی فرد می‌شود. به همین دلیل بهتر است افرادی که دچار ضربه روحی می‌شوند، ورزش و فعالیت روزانه داشته باشند تا با ترشح اندورفین، مرفین طبیعی بدن که در زمان فعالیت و هیجان ترشح می‌شود، به تقویت سیستم عصبی خود کمک کنند.
انجام ورزش‌های ریتمیک که دست و پا را درگیر می‌کند، مانند راه رفتن، دویدن، شنا، بسکتبال یا حتی رقص در چنین شرایطی بسیار موثر است.
برقراری ارتباط و دوری از انزوا
وقتی شخصی آسیب روحی می‌بیند، احساس افسردگی و عدم اطمینان در او باعث می‌شود از اطرافیان دوری کرده و منزوی شود؛ که در چنین حالتی انزوا و تنهایی، شرایط را بدتر می‌کند. برقراری ارتباط با دوستان و خانواده بسیار مهم است و می‌تواند به جلوگیری از PTSD در تروما کمک کند.
در حقیقت نیازی نیست فرد راجع به ضربه روحی و خاطرات ناراحت‌کننده با اطرافیان صحبت کند؛ چراکه گاهی اوقات صحبت کردن درباره این مسائل با دیگر افراد، قضاوت‌های نابه‌جا و راهکارهای اشتباه آن‌ها را به همراه دارد که ممکن است وضعیت را بدتر کنند. تنها کافیست فرد برای جلوگیری از انزوا یک تعامل ساده با اطرافیان خود داشته‌باشد، روابط دوستانه خود را حفظ کرده و دوستان جدید پیدا کند. همچنین در چنین وضعیتی حمایت و نحوه رفتار خانواده و اطرافیان بسیار مهم است و به بهبود روند درمان کمک می‌کند.
مراقبت از سلامتی
فرد مبتلا به ضربه روحی ممکن است دچار اختلال خواب شده یا در زندگی روزمره خود مشکل پیدا کند. برای جلوگیری از چنین حالتی بهتر است فرد سعی کند کارهای زیر را انجام دهد.
- ۷ الی ۹ ساعت خواب در شب
- داشتن رژیم غذایی سالم و متعادل
- اجتناب از مصرف مواد مخدر
- انجام کارهای ذهنی یا لذت‌بخش که استرس را از بین می‌برند
درمان حرفه‌ای تروما در چه صورت نیاز است؟
بهبود ضربه روحی و برگشت به روال طبیعی زندگی، زمان می‌برد و البته بهتر است از همان ابتدا از یک روانشناس یا درمانگر کمک گرفته شود. با این حال در صورت بروز علائم زیر، مراجعه به پزشک و پیگیری روند درمان ضروری می‌باشد.
- اختلال در عملکرد در خانه یا محل کار
- ترس، اضطراب یا افسردگی شدید
- عدم توانایی در برقراری ارتباطات نزدیک و رضایت بخش
- تجربه خاطرات ترسناک، کابوس یا فلش‌بک‌هایی به گذشته
- احساس ترس و اجتناب از عواملی که خاطره‌ی حادثه را تداعی می‌کنند (برای مثال شخصی که دچار ضربه روحی ناشی از تصادف شده‌است و از رانندگی یا ماشین می‌ترسد)
- بی‌حسی و تمایل به قطع ارتباط با دیگران
- تمایل به مصرف الکل یا موادمخدر برای داشتن احساس بهتر
سخن آخر
بیشتر افراد در برهه‌ای از زندگی خود یک واقعه آسیب‌زا را تجربه می‌کنند و میزان ضربه روحی آن‌ها ممکن است شدید یا خفیف باشد. درمان و کمک گرفتن از یک فرد متخصص بسیار مهم است و به ويژه کسانی که علائم ترومای مداوم دارند، بهتر است حتما درمان خود را زیر نظر یک درمانگر حرفه‌ای شروع کنند. همچنین باید در نظر داشت که یافتن درمانگر مناسب ممکن است کمی زمان‌بر باشد؛ چراکه بهتر است درمانگر تجربه درمان تروما داشته‌باشد و احساس امنیت و راحتی در فرد ایجاد کند. شما می‌توانید برای دسترسی به یک روانشناس خوب از لیست بهترین روانشناسان کرج تبلیغ استفاده کرده و سوالات خود را قبل از مراجعه حضوری در قالب کامنت بپرسید.
