👩🏻‍⚕️افتادگی رحم چیست و چطور درمان می شود؟

با اینکه اکثر افراد تصور می کنند زایمان طبیعی باعث افتادگی رحم در زنان می شود، این مورد تنها دلیل افتادگی رحم نیست. افتادگی رحم ممکن است به دلایل مختلفی رخ بدهد که در این مقاله بررسی کرده و روش های درمانی مختلفی که برای آن موجود است را توضیح می دهیم.

افتادگی رحم چیست؟

به طور کلی رحم توسط ناحیه انتهایی واژن محافظت می شود و در صورتی که عضلات و لیگامان (رباط) های دیواره واژن شل شوند، رحم به درون واژن فرو می افتد که به آن افتادگی رحم می گویند. همچنین گاهی اوقات ممکن است فرسودگی و پارگی این عضلات باعث افتادگی مثانه هم بشود. افتادگی رحم یا مثانه ممکن است باعث ایجاد برآمدگی در واژن شده و در موارد شدیدتر تا دهانه ورودی واژن هم بیاید یا حتی بیرون بزند که در این صورت فرد دچار بیماری پرولاپس رحم و مثانه شده است. در واقع افتادگی رحم بسته به میزان جابهجایی رحم انواع مختلفی دارد که عبارتند از:

انواع افتادگی رحم

درجه اول: در این حالت دهانه رحم وارد واژن می شود.
درجه دوم: در این حالت دهانه رحم تا قسمت دهانه واژن پایین می آید.
درجه سوم: در این حالت دهانه رحم از واژن بیرون می زند.
درجه چهارم: در این حالت کل رحم از واژن بیرون می آید که به آن پروسیدنتیا (procidentia) گفته می شود و به دلیل ضعف تمام ماهیچه ها و عضلات محافظ رخ می دهد.

افتادگی رحم به چه دلایلی رخ می دهد؟

گاهی اوقات به دلیل زایمان طبیعی، عضلاتی که وظیفه محافظت از رحم را دارند، ضعیف می شوند و رحم به سمت داخل واژن آمده و افتادگی رحم رخ می دهد. البته افتادگی رحم در این حالت به ژنتیک فرد هم بستگی دارد. برای مثال ممکن است فردی بعد از چند مرتبه زایمان طبیعی سخت، دچار مشکل نشود در حالیکه شخص دیگری تنها با یک بار زایمان طبیعی دچار افتادگی رحم بشود. با این حال تنها دلیل افتادگی رحم، زایمان طبیعی نیست و موارد دیگری هم موجب بروز این مشکل می شوند که عبارتند از:

1. کاهش سطح استروژن بعد از یائسگی و در نتیجه ضعیف شدن بافت واژن
2. چاقی یا اضافه وزن که سبب بروز افتادگی رحم در دختران هم می شود
3. بلند کردن اجسام سنگین به صورت پیدرپی
4. یبوست مزمن
5. سرفه های مزمن ناشی از برونشیت یا آسم که موجب بروز فشار در ناحیه شکم می شود
6. جراحی تهاجمی در ناحیه لگن که به عضلات رحم آسیب می زند
7. افزایش سن و ضعف ناشی از آن

افتادگی رحم چه علائمی دارد؟

در صورتی که افتادگی رحم در حالت خفیف باشد، معمولا نشانه ای ندارد اما در حالت شدیدتر با نشانه ها و علائمی همراه است که عبارتند از:
1. احساس سنگینی، کشیدگی یا فشار در ناحیه لگن
2. احساس اینکه انگار فرد روی یک توپ کوچک نشسته یا چیزی از درون واژن او بیرون می آید
3. مشکلات مربوط به ادرار مانند دشواری ادرار، چکه کردن ادرار یا بی اختیاری ادرار
4. احساس درد هنگام رابطه جنسی
5. کمردرد و سختی در راه رفتن
6. بیرون زدگی بافتی صورتی رنگ از واژن
7. احساس مزمن پر بودن روده بزرگ

لازم به ذکر است در صورتی که هر کدام از این علائم را به صورت شدید احساس کردید باید حتما به یک پزشک زنان مراجعه کنید. پزشک بسته به علائم شما از روش هایی مانند معاینه لگنی، سونوگرافی و MRI استفاده می کند و سپس با توجه به میزان پیشرفت بیماری شما برای درمان اقدام می کند.

چطور از بروز افتادگی رحم پیشگیری کنیم؟

برای کاهش خطر ابتلا به افتادگی رحم می توان اقداماتی را انجام داد که عبارتند از:

1. انجام ورزش کگل برای تقویت رحم و عضلاتش

مهمترین عضله کف لگن، عضله ای به شکل یو انگلیسی (U) می باشد. برای یافتن این عضله اگر در حین ادرار سعی کنید جریان ادرار را متوقف کنید، عضلهی نام برده منقبض شده و قابل لمس می باشد. انجام ورزش کگل به این شکل است که عضله یو شکل را ده ثانیه منقبض کرده و ده ثانیه شل کنید و این کار را 15 بار تکرار کنید. انجام این ورزش به تقویت عضلات کف لگن کمک کرده و انجام آن پس از زایمان بسیار موثر است.

2. پیشگیری از یبوست

یبوست علاوه بر اینکه ممکن است موجب افتادگی رحم شود، عوارض دیگری مانند افتادگی روده، هموروئید، مشکلات گوارشی و ... هم دارد. به همین دلیل بهتر است از بروز آن پیشگیری کرده یا هرچه سریعتر به فکر درمانش باشید. برای جلوگیری از یبوست می توانید مواد غذایی فیبردار، میوه ها، سبزیجات و غلات سبوس دار مصرف کرده و مایعات زیاد بنوشید.

3. جلوگیری از اضافه وزن بیش از حد

اضافه وزن و چاقی تأثیرات مخرب زیادی بر سلامتی فرد می گذارد و در رابطه با بانوان ممکن است سبب بروز افتادگی رحم بشود. به همین جهت بهتر است برای رسیدن به وزن ایده آل با یک دکتر تغذیه مشورت کرده و از او کمک گرفت.

4. اجتناب از بلند کردن اجسام سنگین

بلند کردن اجسام سنگین علاوه بر اینکه باعث بروز کمردرد و آسیب های نخاعی می شود، ممکن است به عضلات رحم هم آسیب رسانده و در دراز مدت باعث افتادگی رحم بشود. به همین جهت بهتر است از بلند کردن اجسام سنگین خودداری کرده یا در صورت لزوم این کار را به درستی انجام دهید. در واقع هنگام بلند کردن یک جسم سنگین باید به جای کمر از پاهایتان نیرو بگیرید. برای این کار می توانید پاها را کمی از هم فاصله داده، روبهروی جسم قرار بگیرید. سپس از ناحیه زانوها در حالیکه کمر خود را صاف گرفته اید، خم شوید، عضلات شکم را مقبض کرده و با استفاده از عضلات پا جسم را از زمین بلند کنید.

افتادگی رحم چطور درمان می شود؟

در صورتی که افتادگی رحم خفیف باشد با روش هایی مانند ورزش درمانی، رژیم غذایی مناسب، استفاده از پساری واژینال (وسیله ای نرم و انعطاف پذیر برای نگه داشتن اندام های لگنی) و مصرف استروژن قابل درمان است که حتما باید زیر نظر متخصص زنان انجام شود.
اما در صورتی که افتادگی رحم شدید بوده و با علائمی مانند عدم تخلیه کامل ادرار یا مدفوع، درد هنگام رابطه جنسی یا بیرون زدگی از واژن همراه باشد باید از جراحی ترمیمی رحم استفاده شود که در طی آن جراح رحم را به جای اصلی خود بازگردانده و با استفاده از ابزارهای جراحی، عضلات را به هم متصل می کند.
همچنین در صورتی که این مشکل شدیدتر شده و به شکل پرولاپس رحم (بیرون زدگی رحم) بروز پیدا کند، ممکن است بنا به تشخیص پزشک انجام جراحی هیسترکتومی (برداشتن رحم) لازم باشد.

سخن آخر

در نهایت باید گفت تشخیص به موقع افتادگی رحم سبب می شود تا این بیماری با روش های غیر جراحی درمان شود. بنابراین بهتر است علاوه بر رعایت مواردی مانند انجام ورزش، حفظ تناسب اندام، رژیم غذایی مناسب و ...، در صورت بروز هرگونه مشکل یا به صورت دوره ای و برای چکاپ به پزشک زنان مراجعه کنید.