کرج را بیشتر بشناسیم

استان البرز که اکثرا آن را با نام کرج می شناسیم به خاطر وجود پدیده های طبیعی و منظره های حیرت انگیز به یکی از زیباترین استان های گردشگری کشور تبدیل شده است. آیا شما می دانید که چرا کرج را به این نام می شناسند؟ یا این استان زیبا دقیقا چند محله دارد و بومی های کرج، چه خصوصیاتی دارند؟ حتی اگر جواب این سوالات را هم بدانید، مطالب جالب زیادی هست که هیچ وقت درباره کرج نشنیده ایم. به همین خاطر تصمیم گرفتیم در این مقاله و مقاله های بعدی راجع به کرج، محله هایش، جاهای دیدنی آن و به طور کلی هرچیزی که باید درباره این شهر دوست داشتنی بدانیم، بیشتر صحبت کنیم.

تاریخچه استان البرز

استان البرز از سال 1389 به طور رسمی به عنوان یکی از استان های کشور شناخته شده است اما قدمت آن به 9 هزار سال پیش می رسد. این استان از زمان های خیلی دور، سرزمینی پر از آبادانی و جاذبه های شگفت انگیز بوده است. و مردم به خاطر منابع آبی که در سلسله کوه های البرز بوده و خاک حاصلخیزی که داشته، این منطقه را برای زندگی انتخاب می کردند. در دوره صفوی، کرج به خاطر قرار گرفتن سر راه قزوین به تهران و تبریز، ارزش زیادی داشته و برای عبور و مرور بهتر، کاروانسراها، پل ها و قلعه های مختلفی در حاشیه آن ساخته شده است.
همچنین کرج در گذشته در بازه های زمانی مختلف، جزعی از مناطقی مثل مازندران، ری، روستاهای طالقان و شهرستانک به شمار می رفته است اما در حال حاضر به عنوان مرکز استان البرز شناخته می شود.

موقعیت استان البرز

استان البرز در شمال ایران قرار گرفته است و اگر بخواهیم همسایه های آن را دقیق تر بشناسیم باید گفت، از سمت شمال به مازندران، از جنوب به استان مرکزی، از غرب به استان قزوین و از شرق به تهران می رسد. استان البرز در دامنه های جنوبی سلسله کوه های البرز قرار دارد و همین نزدیکی به رشته کوه های البرز دلیل نام گذاری این استان بوده است. 
استان البرز از نظر اقلیمی متنوع می باشد و از اقلیم بیابانی گرفته تا مرطوب را در خودش جای داده است. البته به طور کلی می توان گفت استان البرز در یک ناحیه کوهستانی قرار گرفته است و دو سوم آن را مناطق کوهستانی تشکیل داده اند و یک سوم باقی مانده هم از زمین های خشک و شوره زار، تپه ها و کوه های کم ارتفاع تشکیل شده است.

شهر ها و شهرستان های استان البرز

قبل از اینکه راجع به شهرها و شهرستان های استان البرز صحبت کنیم باید یک یادآوری کوچک از ماجراهای خانواده هاشمی و فرق شهر و شهرستان داشته باشیم. در واقع شهرستان واحد بزرگتری نسبت به شهر بوده و شامل شهر و بخش می شود؛ این در حالی است که شهر شامل دهستان و روستاهای اطرافش می شود. همچنین شاید برایتان جالب باشد بدانید در زمان های گذشته به شهرستان، ولایت و به شهر، خشت (به معنی پادشاهی) گفته می شد. از همه این حرف ها گذشته می خواهیم با خشت و ولایت های استان البرز بیشتر آشنا بشویم.

شهرستان های استان البرز

مرکز استان البرز، کرج می باشد اما به طور کلی شهرستان های استان البرز عبارتند از:
• شهرستان کرج : به مرکزیت شهر کرج در سال 1333 تشکیل شده است.
• شهرستان ساوجبلاغ : به مرکزیت هشتگرد در سال 1368 تشکیل شده است.
• شهرستان نظرآباد : به مرکزیت شهر نظرآباد در سال 1381 تشکیل شده است.
• شهرستان فردیس : به مرکزیت شهر فردیس در سال 1392 تشکیل شده است.
• شهرستان اشتهارد : به مرکزیت شهر اشتهارد در سال 1391 تشکیل شده است.
• شهرستان طالقان : به مرکزیت شهر طالقان در سال 1389 تشکیل شده است.

شهرهای استان البرز

اول از همه بگیم که کرج پرجمعیت ترین شهر استان البرزه و به طور کلی شهرهای استان البرز عبارتند از:
• کرج
• فردیس
• کمال شهر
• نظرآباد
• محمدشهر
• ماهدشت
• مشکین دشت
• هشتگرد
• شهر جدید هشتگرد
• چهارباغ
• اشتهارد
• گرمدره
• گلسار
• کوهسار
• تنکمان
• طالقان
• آسارا

مناطق شهرداری کرج

استان البرز از نظر منطقه بندی، 12 منطقه دارد که شامل موارد زیر می باشد:
• منطقه 1: عظیمیه
• منطقه 2: قلمستان
• منطقه 3: شهرک فردیس
• منطقه 4: مهرشهر
• منطقه 5: دهقان ویلا، گلشهر
• منطقه 6: شاهین ویلا
• منطقه 7: رجایی شهر(گوهردشت)، محمودآباد
• منطقه 8: جهانشهر
• منطقه 9: دولت آباد
• منطقه 10: شهرک وحدت، منظریه، رزکان
• منطقه 11: حصار
• منطقه 12: حسین آباد آق تپه، کیانمهر

در نهایت می توانیم بگوییم استان البرز 6 شهرستان، 13 بخش، 17 شهر، 29 دهستان و 254 روستا دارد.

مردم کرج

بر اساس سرشماری سال 1395، جمعیت استان البرز، 2 میلیون و 712 هزار و 400 نفر می باشد. استان البرز به دلیل مهاجرت بالای مردم از اقوام مختلفی تشکیل شده است و بر اساس یک بررسی میدانی، 47 درصد مردمش فارس، 36.1 درصد آذربایجانی، 7.4 درصد کرد، 4.4 درصد شمالی، 3.3 درصد لر، 0.6 درصد عرب و 1.1 درصد از سایر قومیت ها بوده اند.

زبان مردم کرج

مردم استان البرز بسته به قومیت و منطقه ای که زندگی می کنند، گویش های متفاوتی دارند. به طور کلی بعضی از زبان ها و گویش های رایج در استان البرز عبارتند از:

زبان فارسی

زبان فارسی در واقع زبان رسمی ایران است و اقوام مختلفی که در کرج هستند هم به همین زبان رایج صحبت می کنند.

گویش کرجی

گویش کرجی زیرشاخه گویش فارسی مازندرانی است و بیشتر توسط بومی های شهرستان فردیس و ساوجبلاغ استفاده می شود. مثلا اگر بخواهیم جمله "چه می گویی؟ من اینجا بودم" را با گویش کرجی بگوییم می شود : "چی میگوی؟ من اینجه بوم".

تاتی 

زبان تاتی بیشتر توسط بومی های شهرستان اشتهارد استفاده می شود و به زبان گیلکی، تالشی، کردی و اوستایی شباهت دارد.

تاتی طالقانی

تاتی طالقانی گویش مردم بومی شهرستان طالقان، جوستان و آبادی های فشندک، اوانک، کردان و ... است و جالب است بدانید جلال آل احمد که خودش اصالتا اهل شهرستان طالقان بوده، زبان مردم البرز را تاتی می دانسته است. مثلا کلمه "پدر" در گویش تاتی طالقانی، "پیار" و کلمه "مادر"، "مار" گفته می شود.

طبری طالقانی

طبری طالقانی هم گویشی از زبان مازندرانی است که بیشتر توسط بومی های بالا طالقان استفاده می شود. در واقع گویش های طالقان در دو دسته تاتی طالقانی و طبری طالقانی قرار دارند. مثلا جمله "امشب خوب می شود" در زبان طبری طالقانی می شود : "امشو خار بنه".

گویش شمیرانی

گویش شمیرانی هم یکی دیگر از گویش های زبان مازندرانی است که بیشتر توسط بومی های شمال شهرستان کرج استفاده می شود. مثلا اگر بخواهیم با گویش شمیرانی بگوییم "مادر حسن" باید بگوییم "حسنی مار" یا اگر بخواهیم بگوییم "حرف پدرت را گوش کن" باید بگوییم "پیار تی حرفه گوش آکن".

همچنین این گویش ها اشعار خاص خودشان را دارند؛ برای مثال شعری از مهرناز الله‌وردی به گویش شمیرانی عبارت است از:
تا صبح بووئه آفتاب لونه کنه / تا مار بَنیشه انگورَ دونه کنه
زاندی سرِ مِن بَنیش نازدارِ کیجا / درشاج میتَ پییَر تِنِر شونه کنه

ترکی آذربایجانی

این گویش توسط مهاجران آذربایجانی رایج شده است و بیشتر در روستاهای ساوجبلاغ استفاده می شود. همچنین روستای میناوند تنها روستای آذری زبان شهرستان طالقان محسوب می شود. برخلاف گویش های قبلی که با کمی دقت می توانیم مفهوم اصلی آن را درک کنیم، زبان ترکی یک زبان کاملا جداست و هر کلمه ای معادل خودش را دارد. مثلا معادل کلمه نوشتن یازماق یا معادل کلمه گوش، قولاق می باشد.

سوغات و صنایع دستی کرج

شاید تا الان تصور می کردید کرج سوغات خاصی ندارد اما باید بگوییم کرج نه تنها سوغات و صنایع دستی خودش را دارد بلکه این سوغاتی های خوشمزه، طرفداران زیادی هم دارند. توت، انگور، فندوق، سنجد، خرمالو، عناب، ازگیل، لبنیات طالقان، شیرینی توتک و آلوی برغان از جمله سوغاتی های معروف کرج هستند. 
همچنین سنگ تراشی، شیشه گری، سوزن دوزی، منبت کاری با چوب، گلیم بافی و سفالگری از با ارزش ترین صنایع دستی کرج محسوب می شوند. و البته برای اینکه لیست خوراکی های کرجی را کامل کنیم باید بگوییم مرجو خورش (خورشت عدس طالقان)، یوان آش، ترشی آش و خوراک لوبیا پیله از جمله غذاهای محلی و سنتی استان البرز محسوب می شوند.

دیدنی های کرج

احتمالا به جای ضرب المثل "فلفل نبین چه ریزه بشکن ببین چه تیزه" باید بگوییم "کرج نبین چه کوچیکه، بیا ببین چه خبره!!!" این استان زیبا با وجود وسعت کمش، جاذبه های طبیعی و گردشگری زیادی دارد و به همین خاطر سالانه پذیرای میلیون ها گردشگر داخلی و خارجی می باشد.
بعضی از این جاذبه ها و جاهای دیدنی که حتما باید به آن ها سر بزنید عبارتند از:

• کاخ مرواید کرج
• غار یخ مراد گچسر
• جاده چالوس
• باغ لاله گچسر در آسارا
• سد امیرکبیر یا سد کرج
• روستای شهرستانک
• پل دختر کرج
• کاروانسرای شاه عباسی کرج
• سد و دریاچه‌ زیبای طالقان
• آبشار و روستای اورازان طالقان (زادگاه خانواده جلال آل احمد)
• پل شاه عباسی کرج
• آق‌تپه مهرشهر
• حمام مصباح کرج
• کاخ سلیمانیه کرج
• قلعه احمدآباد (خانه دکتر مصدق)
• پیست اسکی دیزین کرج

اینکه هر کدوم از این جاذبه های گردشگری کرج کجاست و چه داستانی درون خودش نهفته دارد را در مقاله های بعدی بررسی می کنیم. همراه ما باشید تا این استان زیبا و دوست داشتنی را بیشتر بشناسیم.

این داستان ادامه دارد ...